W południowym Egipcie, na Nilu, na wysokości Asuanu, leży nieduża wyspa Elefantyna. Nieco ponad kilometr długości i mniej niż pół kilometra szerokości. To taki sobie niewielki skrawek lądu na ogromnej rzece.
To tutaj kończył się Górny Egipt, a zaczynała Nubia.

 

 

 

 

W starożytności to miejsce leżące niedaleko pierwszej katarakty, było ważnym punktem przeładunkowym i handlowym. Był tu także fort, w którym stacjonował garnizon strzegący granicy Egiptu.

 

Na wyspie od bardzo dawna, bo od czasów III dynastii ( XXVII w p.n.e.), istniała świątynia boga Chnuma ( jego imię można też znaleźć w tej formie- „Khnum”). Jest on przedstawiany jako baran lub częściej jako człowiek z głową barana.
To on miał stworzyć wszystko co żywe i ulepić człowieka z gliny. Opiekował się źródłami Nilu, decydował o wylewach. Jest jednym z bogów czczonych w Egipcie od najdawniejszych czasów.
Na Elefantynie był otaczany kultem i czcią razem z żoną, Satis (miała na głowie koronę Górnego Egiptu z rogami antylopy), oraz córką Anukis ( ta z kolei miała głowę ozdobioną ogromnym pióropuszem).

 

Tu elefantyńska rodzinka w komplecie, przedstawiona na steli Amenhotepa II, którą można podziwiać w Luwrze.

 

 

 

 

 

Na wyspie był sławny Nilometr.
W sumie było ich kilka ale ten najbardziej znany, to schody obok świątyni Satis. Prowadziły one do lustra wody. Mierzyły poziom wody w rzece, szybkość podnoszenia jej poziomu oraz jakość wody podczas wylewów  – dużo żyznego mułu – woda mało przejrzysta oznaczała dobry rok i urodzaj.

 

Barany na Elefantynie miały się dobrze. To taka starożytna wersja indyjskiej świętej krowy.
Do tego baraniego raju przybył pewnego dnia nowy garnizon. Za garnizonem przyszły rodziny żołnierzy, a za nimi kapłani.
Wiadomo było już w starożytności, że instytucja kapłana polowego istnieć musi.
Garnizon składał się z żydowskich najemników. Kapłani czcili Boga Izraela, by z dala od Jerozolimy, ludzie nie poczuli się źle, oddaleni od miejsca składania ofiar, nie poszli w ślady współplemieńców mieszkający w innych miastach egipskich i nie zaczęli oddawać czci bogom miejscowym, na wyspie wybudowano więc świątynię Jahwe.

 

W baranim raju pojawiła się rysa.

 

Nie wiemy co kierowało budowniczymi. Domyślamy się tylko.
Trochę dziwne, że ta świątynia powstała, bo to jedynie Jerozolima miała być miejscem gdzie były składane ofiary, centrum kultu, miejscem pobytu arki przymierza. Jednak na wyspie wybudowano sporą świątynię żydowską, byli kapłani, składano ofiary. Z rzeczy dziwnych dotyczących tej świątyni warto wspomnieć, że nie używano tu tetragramu JHWH, a jedynie formy imienia Boga „Jah”.

 

Kiedy powstała żydowska świątynia na Elefantynie

 

Nie wiadomo do końca. Istniała już jakiś czas przed zdobyciem Egiptu przez Kambyzesa II, syna Cyrusa Wielkiego, zdobywcy Babilonu, to znaczy przed rokiem 525 p.n.e.
Być może część mieszkańców tej żydowskiej enklawy, stanowili uciekinierzy z Jerozolimy, którą w roku 587 p.n.e. zdobyły i zniszczyły wojska babilońskie króla Nabuchodonozora.
Początek społeczności mogli też dać najemnicy z czasów króla Manassesa (około 650 r p.n.e.), którzy brali udział w kampanii faraona Psametycha I. Wiemy, że lubił on otaczać się najemnikami spoza Egiptu i Libii. Tak, to ojciec Necho II, o którym co nieco w artykule poniżej.

 

Papirus z Elefantyny

 

Pod koniec XIX i na początku XX wieku odnaleziono na Elefantynie papirusy. Dużo starożytnych papirusów. Wśród nich i takie, które napisano po aramejsku. Są to pisma sądowe, dokumenty rozwodowe, listy kupieckie, listy kapłanów z instrukcjami jak nienagannie obchodzić święta, itp.
Papirusy dokumentują życie tej żydowskiej kolonii, czy raczej garnizonu na Elefantynie w V w p.n.e.
To z tych zapisów wiemy, że doszło w pewnym momencie ( 410 r p.n.e.) do konfliktu między czczącymi barana Chnuma Egipcjanami, a zabijającymi na Paschę i na ofiarę w świątyni te zwierzęta, Żydami.
Dziwne jak dla mnie byłoby dopatrywać się tylko i wyłącznie religijnego podłoża rozruchów oraz zburzenia świątyni żydowskiej. Skoro istniała ona tam ponad stulecie i jakoś te grupy dobrze funkcjonowały obok siebie, mimo różnic i w tym czasie, niejeden baran został zabity w świątyni.
Bardziej prawdopodobny wydaje mi się tu bunt Egipcjan przeciw wszystkiemu co perskie, więc i nastawionym dobrze do Persów żołnierzom żydowskim.

 

Jeden z papirusów, napisanych po tym wydarzeniu, zawiera prośbę kapłanów elefantyńskiej świątyni Jah, skierowaną do gubernatora Egiptu, jego odpowiednika w Jerozolimie, arcykapłana świątyni jerozolimskiej oraz synów gubernatora Samarii Sanballata. Najprawdopodobniej tego samego Sanballata, który przeszkadzał jak mógł, w odbudowie murów Jerozolimy, o czym czytamy w Księdze Nehemiasza.

 

 

 

 

Odbudowano tym razem  świątynię, jednak nie postała tam już długo. Ostatecznie przestała istnieć w połowie IV w p.n.e. gdy faraon Nektanebo II rozbudował świątynie Chnuma.
Baran egipski odzyskał swoją pozycję i cześć.
Baranka paschalnego nie było już na Elefantynie. Po żydowskim garnizonie i ich rodzinach ślad zaginął.

 

Świątynie elefantyńskiej rodziny bogów przetrwały bardzo długo. Te zbudowane przez Totmesa III i Amenhotepa III dotrwały do początku XIX wieku, a zrujnowali je dopiero ottomańscy władcy Egiptu. Pomimo tych zniszczeń, pozostałości domów bogów na wyspie do dziś robią wrażenie.

 

Beata

 

 

---

Uważasz, że artykuł może się komuś przydać – prześlij go dalej.
Chcesz być informowany o nowych wpisach na Podkopie subskrybuj go na maila (w bocznej kolumnie strony).

Pomożesz mi w utrzymaniu i rozwoju Podkopu stawiając mi „kawę” lub zostając Patronem Podkopu.

---