Na zachodnim krańcu Turcji, nad brzegiem Morza Egejskiego jest miasto, które od niespełna wieku nosi nazwę Izmir. To trzecie co do wielkości miasto Turcji, z prawie trzema milionami mieszkańców. Ważny port, fabryki, nowoczesne lotnisko. Jest tam siedziba Połączonego Dowództwa Wojsk Lądowych NATO, więc jest to ważny punkt na strategicznej mapie zachodniego świata. Ot, przyjemne nowoczesne miasto.

Zamieszkane przez Turków z odrobiną obcokrajowców, sporą ilością turystów. Miasto muzułmańskie z garstką chrześcijan.

Ten dzisiaj turecki i muzułmański Izmir do 1922 roku był Smyrną.  Miastem greckim w którym chrześcijanie stanowili po I wojnie światowej (zależy z czyich statystyk korzystamy ) od 50% do 75 % populacji.

Najwcześniejsze ślady pobytu ludzi w okolicy Smyrny odnaleziono na stanowisku Yeşilova Höyük w Brunova, to część dzisiejszego Izmiru leżąca na wschód od Konak.

Konak to najstarsza część miasta zamieszkała od czasów starożytnych. Jednak to nie tu, a ciut na wschód od niego odnaleziono ślady najstarszej osady znad wschodnich brzegów Anatolii. Miejsce to zaczęto badać w 2005 roku, a odkryto dwa lata wcześniej. To dość ciekawe stanowisko. Najstarsza warstwa jest datowana na 6500 do 6000 p.n.e. Leży na głębokości 4m pod powierzchnią wzgórza. Ślady domów, groby, drobne przedmioty jak paciorki, ostrza, groty – tyle pozostało po najstarszych mieszkańcach tego miejsca. Później nikt tu nie mieszkał aż do około 4350-4200 p.n.e. Na krótko pojawiła się osada, po czym mamy kolejną długą przerwę. Dopiero w późnym okresie rzymskim i bizantyjskim żyją znowu w tym miejscu ludzie. Jest to jednak maleńka osada. Zaledwie kilka domów i nieduży cmentarz.

Około XV w p.n.e okolice Smyrny są we władaniu Hetytów. Mieszkali tu najprawdopodobniej Arzawa, to ta sama ludność, która zamieszkiwała teren Lidii i być może była przodkami Lidyjczków. Z tego okresu pochodzi dziwny wizerunek wyryty w skale w Kemalpaşa (na zachód od przedmieścia Izmiru).

Relief Karabel

O tym wizerumnku pisze tak Herodot:

„Ze słupów, jakie w różnych krajach ustawił król egipski Sezostrys, większość już nie istnieje; ale w Syrii Palestyńskiej sam jeszcze takie widziałem, a na nich wyżej wspomniane napisy i wstyd niewieści. Znajdują się też w Jonii dwa wizerunki tego męża, wyrzeźbione w skałach, jeden na drodze z Efezu do Fokai , drugi na drodze z Sardes do Smyrny. I tu, i tam wyryty jest mężczyzna, wysoki na cztery łokcie i jedną piędź, trzymający w prawej ręce włócznię, w lewej łuk, i w odpowiedniej do tego reszcie uzbrojenia; bo ma on je zarówno egipskie, jak etiopskie. Od jednego ramienia do drugiego przez piersi biegnie wyryty w świętym piśmie egipskim napis, który tak brzmi: „Ja ten kraj moimi ramionami zdobyłem”. Kto on i skąd pochodzi, tego tu nie podaje, ale podał na innym miejscu. Dlatego niektórzy, co to widzieli, przypuszczają, że jest to obraz Memnona, ale dalecy są od prawdy”. Herodot „Dzieje” tłum Seweryn Hammer

Wizerunek jest podobny do innych hetyckich reliefów. Datuje się go na XIII w. p.n.e. Ta data powstała, bo tak można go umiejscowić w okresie hetyckim. Równie dobrze może to być XV w. p.n.e.

O tak dalekiej wyprawie faraona Sesostrisa a było kilku o tym imieniu nic nie wiemy. Są dwie możliwości: Herodot się myli lub my nadal niewiele wiemy o ty co się działo w tym regionie.

Kilka wieków później przybyli na ten teren Jonowie zepchnięci z lądowej części Grecji przez napór nowych ludów. Była to ta sama fala ludzi przewalająca się przez ówczesny świat, o której wspominałam pisząc o faraonie Merenptahu (tu). Kultura mykeńska z którą wiąże się Jonów upadła, Grecja weszła w tzw. Wieki Ciemne. Jonowie około XI w. p.n.e. z musu niejako przenieśli się na wyspy i wschodnie wybrzeże Anatolii. Zajęta przez nich ziemia jest nazywana Jonią.

zielony kolor to tereny zajęte przez Jonów

Założyli tam szybko rozwijające się miasta, które na przełomie VIII w. p.n.e. tworzą dodekapolis. Był to związek 12 miast, jak sugeruje sama nazwa, jednak szybko Smyrna staje się jego trzynastym członkiem.

A tak na marginesie.

Po Jonach i miastach Jonii pozostał pewien wkład, w architekturę, który na pewno kojarzycie. To styl i porządek w architekturze nazywany jońskim. To te piękne kolumny.

kolumny jońskie

Widać je tak w starszych budowlach jak i współczesnych. Pojawiają się zwłaszcza w gmachach związanych z urzędami, sądami itp.

Wracam do kwitnącej greckiej Smyrny z VIII w. p.n.e.

Jak mówią starożytni to w tym mieście urodził się i mieszkał Homer. Tak wiem, że siedem miast chce być tymi w których żył autor Iliady, ale tylko dwa się w rywalizacji naprawdę liczą, to Chios i Smyrna. Za Smyrną przemawia choćby imię poety – Melesigenes (urodzony z Meles). Meles to rzeka płynąca koło miasta.

Pochodzące z okresu hellenistycznego popiersie przedstawiające Homera, które zobaczycie w British Museum

Według Herodota, wielki poeta żył 400 lat przed nim więc około 850 r.p.n.e.

Mająca port, leżąca niedaleko Sardes Smyrna rozwijała się i korzystała z bliskości Drogi Królewskiej (tu). Ta bliskość jednak była powodem, że stała się łupem króla Alyattesa ( o jego grobowcu tu) ojca Krezusa. Wkrótce (545 r. p.n.e.) spustoszyli Smyrnę Persowie. To był koniec starej jońskiej Smyrny.

Dwieście lat później przybył na te ziemie jednak wizjoner, który tworzył nowy obraz świata. Odbudował miasto na górze Pogos, ufortyfikował je. Teraz było o wiele większe i łatwiejsze do obrony. Tym wizjonerem był Aleksander zwany Wielkim.

Beata