Pieniądze to drażliwy temat dla wielu ludzi. Podobno dżentelmeni o nich nie rozmawiają. Dzisiaj jednak  będę pisać o pieniądzach, a konkretnie rzymskich i greckich monetach, z którymi zetkniecie się na kartach Nowego Testamentu.

Bryłki cennych metali jak złoto, czy srebro, były używane jako środek płatniczy od dawna. Czasem przetapiano je na sztabki. Sztabki dzielono gdy zaszła potrzeba, bo zakupiony towar miał mniejszą od nich wartość.

 

Pieniądz jako moneta wybita w cennym kruszcu to pomysł mieszkańców Sardes. Tam znaleziono najstarsze monety, tam też żył bogacz wszech czasów Krezus. Więcej o tym przeczytacie TU.

 

Moneta miała taką wartość jaką miał metal, z którego ją wybito. Prosty i skuteczny system, który sprawdzał się przez wieki. Wynalazek szybko się rozpowszechnił,  monety bili wkrótce wszyscy. Miały swoje miasta mennice, mieli swoje władcy. Wielość i różnorodność była, ale tylko pod względem wizerunków wybijanych na cennych krążkach. Szybko standaryzacja objęła ich wagę, kruszec, wielkość. Bez tego nie miałoby sensu użycie ich jako środka płatniczego.

 

Bito monety głównie w złocie i srebrze. Były także bite z elektronu jak pierwsze monety z Sardes. Można jednak przyjąć, że podstawowym kruszcem w jakim greckie miasta i władcy wybijali swoje pieniądze było srebro. Drobniaki były bite ze stopu miedzi z innym metalem, najczęściej była to cyna.

 

Samo powstanie drobniaków było spowodowane upowszechnieniem się zwyczaju płacenia za transakcje, nawet te drobne monetami. Bito coraz drobniejsze monety ze srebra aż do tak małych, że zawieruszały się z byle powodu. Posługiwanie się nimi było trudne i wymagało lupy. To oczywiście żart – lupa, ale nie do końca. By rozwiązać problem mikrusów i ułatwić ludziom życie, zastąpiono cenne kruszce podlejszymi, jak miedź. Monety znowu miały przyzwoitą wielkość choć ich wartość była już niekoniecznie równa wartości miedzi jaką zawierały. Czasem była to tylko wartość nominalna jaką nadawało im miasto, czy władca, który je wybijał w swojej mennicy.

 

Skoro były monety o różnej wadze, wybijane w różnych systemach, to samo niejako powodowało powstanie kantorów czyli miejsc, w których można je było wymieniać według przelicznika ustalonego przez miejscowych.

 

 

---

Greckie monety były oparte na systemie szóstkowym, to znaczy, że dzieliły się przez 6 a nie jak znany nam system dziesiętny przez 10.

---

 

 

 

 

 

Ich waga różniła się nieco zależnie od okresu, w którym je bito jak i regionu. Podam wam attycki najpowszechniejszy stosunek wagowy monet srebrnych.

 

Największa z nich to talent.

1 talent (26,12 kg) = 60 min = 6 000 drachm = 36 000 oboli

1 mina (435,27g) = 100 drachm = 600 oboli

1 stater = 2 drachmy

1 drachma (4,35g) = 6 oboli

1 obol(0,725g)

no i drobnica jak:

½ – hemiobelion,

¼ obola– tetartemorion,

1/6 obola – chalkus (miedziak, grosz),

1 chalkus = 2 leptony,

1 lepton – to najdrobniejsza moneta jaką bito.

 

 

 

---

Rzymski system monetarny był uporządkowany odgórnie od połowy II wieku p.n.e.

---

 

 

 

Zresztą po Rzymie można się tego było spodziewać. Tam podstawową jednostką był srebrny denar. Rzym to wczesna wersja „Ordnung muss sein”. Zgodnie z tym żyli starożytni Rzymianie i współcześni Niemcy. Sporo między nimi podobieństw, choć niekoniecznie tylko tych chwalebnych. Stosunek do przybyszów zależał od ich aktualnego pomysłu na gospodarkę, ale i tak obcy, obcym pozostawał.

Obie nacje lubiły podpalać świat w imię „wielkiego narodu (tu można wpisać jedno lub drugie imię wymienionych nacji)”

 

---

Rzymski system monetarny miał dwie podstawowe jednostki złoty aureus (7,79 g) i srebrny denar (3,89 g).

---

 

 

1 aureus (złoto) = 25 denarów (srebro)

1 denar = 4 sesterce = 8 dupondiusy = 16 asy = 32 semisy = 64 kwadranse

Wszystko od denara w dól to „miedziaki”, choć bywały wybijane z miedzi, miedzi z dodatkami, brązu.

1 sesterc (27,28 g) = 2 dupondiusy

1 dupondius (13,64 g) = 2 asy

1 as (10,91 g) = 2 semisy = 4 kwadranse = 6 sekstanów = 12 uncji

1 kwadrans (2,73 g)

 

 

 

Znacie powiedzenie „pecunia non olet”?

 

 

 

Przypisuje się jego autorstwo Wespazjanowi. Samo łacińskie słowo „pecunia” – pieniądz, pochodzi od słowa bydło. To ono było w Rzymie najstarszym „środkiem płatniczym”.

 

 

---

Wespazjan kazał płacić latrynom podatek od ilości moczu, który oddają tam klienci. Tytus przyjął ten dziwaczny pomysł taty z obrzydzeniem. By pokazać mu, że pieniądz nie śmierdzi Wespazjan podstawił pod nos synowi monetę, którą ten  podatek opłacono.

---

 

 

 

Dziwny podatek?

Niekoniecznie. Mocz wykorzystywano w farbiarniach. Szalety sprzedawały go i tak zarabiały a Wespazjan musiał łatać budżet Imperium i szukał możliwości skubania obywateli na nowe sposoby. Tak wyszedł z tego podatek od moczu a do historii przeszło powiedzenie, że pieniądz nie śmierdzi.

 

Wespazjan to ten cesarz, który tłumił powstanie żydowskie a gdy w 69 roku obwołano go cezarem zostawił Judeę w ręku swojego syna Tytusa.

Syn Wespazjana wpisał się w historię  zburzeniem świątyni jerozolimskiej jak i całego miasta, wybiciem tysięcy mieszkańców kraju. Po nim pozostał słynny łuk Tytusa, na którym widać jak skarby świątyni, w tym menora, są niesione podczas jego tryumfu w Rzymie.

 

Tytus z tatą zafundowali miastu najsławniejszy chyba budynek rzymski, poza bazyliką watykańską oczywiście. Tą budowlą jest Colosseum. Wystawiono je za część pieniędzy i skarbów przywiezionych z Jerozolimy. Zwolennicy teorii spiskowych i ludzie widzący wszędzie jeden wielki diabelski spisek dopatrują się tu dowodu na prawdziwość swoich twierdzeń.

No bo przecież część złota ze świątyni Jerozolimskiej, jedynego miejsca gdzie można było składać Bogu Biblii krwawe ofiary zostało spożytkowane na budowę amfiteatru, w którym mordowano chrześcijan. Tak, to prawda. Ginęli tam ludzie, zwierzęta, organizowano walki gladiatorów i inne imprezy w jakich lubowali się Rzymianie. Spisku tu jednak nie widzę. Co najwyżej godną zastanowienia kolej rzeczy. Świątynia zniszczona, jej skarby stały się pośrednio zapłatą za krew  – posłużyły do budowy przybytku o złej reputacji, gdzie zabijano na potęgę. Miejsca takie jak Colosseum były tymi, w których okazało się jak mocna jest wiara i zaufanie wyznawców Jezusa.

Nie o rzymskich igrzyskach śmierci miałam jednak teraz pisać a o brzęczących monetach.

 

 

Jak kształtowały się ceny i zarobki w czasach starożytnych.

 

 

 

Różnie. Drachma wystarczała na byt dla rodziny na 1 dzień, choć były okresy, gdy można za to było przeżyć 2 dni. Nie dziwi więc już kobieta szukająca drachmy z jednej z przypowieści w Ewangelii Łukasza 15, 8-9

 

„ Albo jeśli jakaś kobieta, mając dziesięć drachm, zgubi jedną drachmę, czyż nie zapala światła, nie wymiata z domu i nie szuka starannie, aż ją znajdzie. A znalazłszy ją, sprasza przyjaciółki i sąsiadki i mówi: Cieszcie się ze mną, bo znalazłam drachmę, którą zgubiłam.”

 

 

Dobra zapłata za dzień pracy robotnika to jeden denar, tak jak to czytacie u Mateusza 20,1-5

 

 

„Albowiem królestwo niebieskie podobne jest do gospodarza, który wyszedł wczesnym rankiem, aby nająć robotników do swej winnicy. Umówił się z robotnikami o denara za dzień i posłał ich do winnicy. Gdy wyszedł około godziny trzeciej, zobaczył innych, stojących na rynku bezczynnie, i rzekł do nich: Idźcie i wy do mojej winnicy, a co będzie słuszne, dam wam. Oni poszli. Wyszedłszy ponownie około godziny szóstej i dziewiątej, tak samo uczynił.”

 

 

Ci, którzy pracowali ledwie kilka godzin mieli niezłego farta, dostając zapłatę za pełną dniówkę. Jednak za Dioklecjana (245-311 rok) 3 denary na osobę na dzień ledwo starczały na życie.

 

 

 

---

Denar to ta moneta, którą oglądał Jezus gdy szło o to czy należy płacić podatki cezarowi

---

 

 

 

„Powiedz nam więc, jak Ci się zdaje? Czy wolno płacić podatek Cezarowi, czy nie? Jezus przejrzał ich przewrotność i rzekł: Czemu Mnie wystawiacie na próbę, obłudnicy? Pokażcie Mi monetę podatkową! Przynieśli Mu denara. On ich zapytał: Czyj jest ten obraz i napis? Odpowiedzieli: Cezara. Wówczas rzekł do nich: Oddajcie więc Cezarowi to, co należy do Cezara, a Bogu to, co należy do Boga.”
Ew. Mateusza 22:17-21

 

 

Staterem płacono podatki. Nie było to mało, bo wartość dwóch drachm to równowartość utrzymania na dwa dni.  To te monetę wyciągnął Piotr z pyska ryby. Stater mógł być monetą dwu ale i czterodrachmową. Wszystko zależało od jego wagi.

 

 

„A gdy przyszli do Kafarnaum, przystąpili do Piotra poborcy dwudrachmowego podatku i rzekli: Nauczyciel wasz nie płaci dwu drachm? Rzecze Piotr: Owszem. A gdy wchodził do domu, uprzedził go Jezus, mówiąc: Jak ci się wydaje, Szymonie? Od kogo królowie ziemi pobierają cło lub czynsz? Od synów własnych czy od obcych? A on rzekł: Od obcych. Na to Jezus: A zatem synowie są wolni. Ale żebyśmy ich nie zgorszyli, idź nad morze, zarzuć wędkę i weź pierwszą złowioną rybę, otwórz jej pyszczek, a znajdziesz stater; tego zabierz i daj im za mnie i za siebie. „
Ew. Mateusza 17:21-27

 

 

 

Teraz coś o cenach: np. dane z notatek rodziny pompejańskiej, nim miasto zasypały popioły z Wezuwiusza. Zakupy na 1 dzień: chleb 8 asów; ser 1 as; cebula 5 asów, oliwa 5 asów, wino 2 asy; mała rybka 2 asy. W zwykłe dni rodzina wydawała 15 – 20 asów. W święta 60.

 

Tak żyło się nie tylko w Pompejach, ale w całym Imperium. Bardzo skromnie.

Ceny za Dioklecjana to: ½ l wina 30 denarów; gęś 200 denarów; 2 kurczaki 60 denarów; 2 kaczki 40 denarów; 10 główek czosnku 4 denary; 1 jajko 1 denar; 10 jabłek 4 denary.

Większość ludzi żyła skromnie i ledwo wiązała koniec z końcem. Mięso nie było w ich codziennej diecie, ale o tym co jedli innym razem. Teraz o talentach. Przytoczę najpierw kilka fragmentów z Biblii:

 

 

„Podobnie też [jest] jak z pewnym człowiekiem, który mając się udać w podróż, przywołał swoje sługi i przekazał im swój majątek. Jednemu dał pięć talentów, drugiemu dwa, trzeciemu jeden, każdemu według jego zdolności, i odjechał. Zaraz ten, który otrzymał pięć talentów, poszedł, puścił je w obrót i zyskał drugie pięć. Tak samo i ten, który dwa otrzymał; on również zyskał drugie dwa. Ten zaś, który otrzymał jeden, poszedł i rozkopawszy ziemię, ukrył pieniądze swego pana. Po dłuższym czasie powrócił pan owych sług i zaczął rozliczać się z nimi.
Ew. Mateusza 25:13-19

 

 

„Wtedy Piotr zbliżył się do Niego i zapytał: Panie, ile razy mam przebaczyć, jeśli mój brat wykroczy przeciwko mnie? Czy aż siedem razy? Jezus mu odrzekł: Nie mówię ci, że aż siedem razy, lecz aż siedemdziesiąt siedem razy. Dlatego podobne jest królestwo niebieskie do króla, który chciał rozliczyć się ze swymi sługami. Gdy zaczął się rozliczać, przyprowadzono mu jednego, który mu był winien dziesięć tysięcy talentów. Ponieważ nie miał z czego ich oddać, pan kazał sprzedać go razem z żoną, dziećmi i całym jego mieniem, aby tak dług odzyskać. Wtedy sługa upadł przed nim i prosił go: Panie, miej cierpliwość nade mną, a wszystko ci oddam. Pan ulitował się nad tym sługą, uwolnił go i dług mu darował.  Lecz gdy sługa ów wyszedł, spotkał jednego ze współsług, który mu był winien sto denarów. Chwycił go i zaczął dusić, mówiąc: Oddaj, coś winien! Jego współsługa upadł przed nim i prosił go: Miej cierpliwość nade mną, a oddam tobie. On jednak nie chciał, lecz poszedł i wtrącił go do więzienia, dopóki nie odda długu. Współsłudzy jego widząc, co się działo, bardzo się zasmucili. Poszli i opowiedzieli swemu panu wszystko, co zaszło. Wtedy pan jego wezwał go przed siebie i rzekł mu: Sługo niegodziwy! Darowałem ci cały ten dług, ponieważ mnie prosiłeś. Czyż więc i ty nie powinieneś był ulitować się nad swoim współsługą, jak ja ulitowałem się nad tobą? I uniesiony gniewem pan jego kazał wydać go katom, dopóki mu całego długu nie odda. Podobnie uczyni wam Ojciec mój niebieski, jeżeli każdy z was nie przebaczy z serca swemu bratu.
Ew. Mateusza 18:21-27

 

 

 

Przyjmijmy, że chodzi tu o srebrne talenty.

 

Gram dobrego srebra, a z takiego bito monety, kosztuje około 2 zł za gram. Talent to 26 000 g czyli byłby wart 52 000 zł. Niezła sumka. Kto ma łeb do interesów i umie choćby grać na giełdzie może już się nieźle zabawić.

Ten człowiek, który był władcy winien 10 tysięcy talentów miał dług wysokości 520 000 000. To dużo dla zwykłego zjadacza chleba. Dla ludzi z listy 100 najbogatszych Forbsa już niekoniecznie.

100 denarów, które był winny zadłużonemu po uszy gościowi inny człowiek, nie jest małą kwotą.
To czteromiesięczna pensja robotnika. Jest to jednak śmieszna suma przy tych 10 000 talentów.

 

 

Ile chlebów było potrzeba na wykarmienie tłumów chodzących za Jezusem?

 

 

 

„A gdy pora była już późna, przystąpili do Niego uczniowie i rzekli: Miejsce jest puste, a pora już późna. Odpraw ich. Niech idą do okolicznych osiedli i wsi, a kupią sobie coś do jedzenia. Lecz On im odpowiedział: Wy dajcie im jeść! Rzekli Mu: Mamy pójść i za dwieście denarów kupić chleba, żeby im dać jeść? On ich spytał: Ile macie chlebów? Idźcie, zobaczcie! Gdy się upewnili, rzekli: Pięć i dwie ryby. Wtedy polecił im wszystkim usiąść gromadami na zielonej trawie.”
Ew. Marka 6:35-39

 

 

1 bochenek to mniej więcej 1 as; 1 denar to 16 asów; za 200 denarów można było kupić 3 200 bochenków. Skala cudu z rozmnożeniem chleba staje się teraz lepiej widoczna.

 

 

Jak biedna była to wdowa?

 

 

 

„Przyszła też jedna uboga wdowa i wrzuciła dwa pieniążki, czyli jeden grosz. Wtedy przywołał swoich uczniów i rzekł do nich: Zaprawdę, powiadam wam: Ta uboga wdowa wrzuciła najwięcej ze wszystkich, którzy kładli do skarbony. Wszyscy bowiem wrzucali z tego, co im zbywało; ona zaś ze swego niedostatku wrzuciła wszystko, co miała, całe swe utrzymanie.”
Ew. Marka 12:39-42

 

 

Te dwa pieniążki, który ona wrzuciła to były dwa leptony a to wartość kwadransa, czyli ćwierć asa. Jeden por kosztował 1 asa.
Ta kobieta była naprawdę biedna.
Jak ona żyła?
Nie wiem. Pewnie pomagali jej dobrzy ludzie, może żebrała.
Wrzucając to co miała, być może pozbawiała się jakiegokolwiek jedzenia w tym dniu.

 

 

 

30 srebrników dla Judasza

 

 

Nie wiemy co to były za monety. Słowo tam użyte to argurion. Znaczy tyle co srebrna moneta. Jeżeli były to denary lub srebrne szekle to tanio sprzedał Jezusa.
Zrobił to za średnią pensję robotnika. Powiedzmy 2 000 zł dzisiejszych.

Na koniec coś optymistycznego. Opłacało się być wtedy szewcem. Za jedna parę zrobionych sandałów można było zgarnąć 100 denarów. Oświata nie była aż tak dobrze opłacana. Za ucznia nauczyciel dostawał miesięcznie 50 denarów.

 

Beata

 

 

---

Uważasz, że artykuł może się komuś przydać – prześlij go dalej.
Chcesz być informowany o nowych wpisach na Podkopie subskrybuj go na maila (w bocznej kolumnie strony).

Pomożesz mi w utrzymaniu i rozwoju Podkopu stawiając mi „kawę” lub zostając Patronem Podkopu.

 

---