Greczynka w starożytności, to dość szerokie pojęcie, muszę je trochę zawęzić czasowo.
Skupię się na razie na kobietach z okresu Grecji po najeździe Dorów, z okresu najbardziej znanego i lubianego, czyli między VII w p.n.e. a powiedzmy II w n.e.
To wtedy powstawały wielkie budowle jak Akropol w Atenach, znane rzeźby i pomniki, żyli wielcy filozofowie i matematycy, których pomysły nadal napędzają nasze umysły, kulturę i naukę.
Dorowie, to lud który najechał Grecję lądową z północy. Upadły wtedy wielkie kultury znane z opowieści Homera. Zmienił się nawet sposób ubierania w Grecji, o którym pisałam TU.
Zmianie uległy formy funkcjonowania wspólnot, miast i rodzin. Z rodowego, królewskiego starej Grecji, pojawiła się tak zwana demokracja i miasta państwa – polis.
Napisałam tak zwana demokracja, bo zapewniam was, że model demokracji jaki mieli starożytni Grecy jest odległy o lata świetlne, od tego, jak pojęcie demokracji rozumiemy dzisiaj.

 

 

 

Greczynka w klatce

 

Kobieta została wtedy mocno ograniczona w swojej wolności.
Straciła prawa, głos i w końcu zamknięto ją w części domu przeznaczonej tylko dla kobiet.
Te zmiany najprawdopodobniej przynieśli ze sobą Dorowie, nastąpiły pod wpływem ich zwyczajów, praw, kultury.

Wyobraźcie sobie dom w którym właśnie rodzi się dziecko.
Jest trochę krzyku i zamieszania.
Koło rodzącej kręci się położna, albo znajoma kobieta pomagająca to ogarnąć.
Wreszcie słychać krzyk malucha.
Wszyscy się cieszą?
Nie w starożytnej Grecji.
Na razie tylko kobieta odetchnie z ulgą, bo dla niej jeżeli wszystko przebiegło dobrze, koniec bólu.
Teraz jednak czeka ją pięć dni oczekiwania.
Urodziło się zdrowe i piękne dziecko, drze się i chce cyca, ale to nie znaczy, że będzie mogło żyć w tej Grecji, pełnej pięknych marmurowych posągów, przechadzających się filozofów i matematyków.

 

Grecki ojciec – pan życia i śmierci

 

Pięć dni po narodzeniu dziecko spotka się z ojcem.
Scena wygląda tak:
Szkrab leży na ziemi, wierzga pulchnymi kończynami, coś tam kwili. Wchodzi grecki tata i…
No właśnie, teraz on zdecyduje, czy dziecku pozwoli żyć. Jeżeli podniesie je z ziemi stanie się członkiem rodziny. Ojciec traci nad nim prawo do odbierania mu życia, nie może też sprzedać go w niewolę, inaczej niż w Rzymie. Dziecko staje się właściwie własnością państwa – polis.
Nie przypomina wam to trochę dzisiejszych czasów?
W Grecji, poza Spartą, tak właśnie przyjmowano do rodziny nowego potomka.
Gdy tata podniósł malucha z ziemi, obnoszono go wkoło ogniska.
Rodzina się powiększyła.
Gdy nie podniósł wyrzucano do śmietnika.
Tak, dosłownie do śmieci.

 

Tam zwykle dziecko umierało. Czasem ktoś go podniósł i żyło  jako niewolnik lub prostytutka.
Na śmietniku lądowały zwykle dziewczynki.
W różnych miastach i okresach, ta proporcja zachowanych przy życiu dzieci, wahała się różnie. Od 3 do 1 na korzyść dla chłopców, do 5 do 1, oczywiście z przewagą dla chłopców. Ta dysproporcja była tym dotkliwsza, że w Grecji zaczynał dominować model rodziny 2+2 lub 2+1. Jak się domyślacie, dzieciaki były wtedy zwykle chłopcami. Oczywiście zdarzały się wyjątki gdy dzieci było więcej, ale to były naprawdę sytuacje wyjątkowe.
Dlaczego w takim razie Grecja się nie wyludniła?
Sprowadzano ludzi z innych miast, nadawano im obywatelstwo. Ten spadek liczby ludności spowodował jednak w końcu słabość greckich miast tak gospodarczą jak i militarną.

 

Sparta – tylko zdrowi przeżyją

 

Sparta nie pozwalała na zabijanie zdrowych dzieci. Tam oczywiście cenili bardziej chłopców bo z nich wyrastali żołnierze ale ktoś ich musiał rodzić, dlatego zdrowe i płodne kobiety były cenne dla państwa.
Sparta nie pozwalała też na życie kalekom i słabym noworodkom.
Rodzice nie mieli tu prawa głosu.
O tym, czy dziecko będzie żyć decydowała komisja powołana przez państwo.

 

 

 

W dziesiątym dniu życia dzieciom nadawano imiona. Organizowano wtedy uroczystość, a szkrabowi wymyślano imię pasujące do okoliczności jego narodzenia, oczekiwań jakie z nim wiązali rodzice lub nadawano mu imię po krewnym, dla uczczenia tamtego.

---

Dziewczynki miały w Grecji swoje imiona, czym różniły się od szacownych Rzymianek.

---

 

Nazwisk rodowych Grecy nie posiadali, ale często mieli przydomki/przezwiska, które łączono z oficjalnym imieniem, lub częściej zastępowały oficjalne imię. By jakoś uściślić kto jest kto, dodawano czasem miejsce pochodzenia, jak na przykład Tales z Miletu, lub zaznaczano czyj to syn, córka.
Dziewczynka, której decyzja taty lub komisji pozwalała żyć, miała przed sobą siedem lat dzieciństwa, gdy wychowywała się razem z rodzeństwem, miała czas na zabawy.
Trzeba Grekom przyznać, że troszczyli się o swoje małe kobietki. Ilość odnalezionych lalek, mebelków dla lalek i innych zabawek jest całkiem spora. Były wykonane starannie, czasem wręcz z materiałów luksusowych.

 

Taka ciekawostka dotycząca lalek i zabawek dziewczynek.
W dniu ślubu kobieta składała je bogom w ofierze. Nie przekazywała swojej córce czy wnuczce.

Grzechotkę bobasa sprzed 2400 lat zobaczycie TU a butelkę dla niemowlaka TU

 

 

 Edukacja dziewczynek w Grecji

 

Po ukończeniu siedmiu lat trzeba było się zabrać za naukę. Tu drogi dzieci rozchodziły się już na dobre.
Dalsze losy chłopców i dziewczynek toczyły się poniekąd w innych światach.
Dziewczynki uczyły się w domu jak go prowadzić. Była to praktyczna szkoła gospodarstwa domowego, tkactwa itp.
Do tego dochodził taniec, śpiew i oczywiście nauka pisania i czytania, bo wolni Grecy analfabetami nie byli, co to to nie.
Poza wyjątkami nie było szkół dla dziewczynek. Za ich wykształcenie odpowiadała rodzina.
Inaczej sytuacja wyglądała w Sparcie, tam dzieciaki płci obojga musiały się uczyć i dbać o tężyznę fizyczną. Dziewczyny jako przyszłe matki miały być zdrowe i silne, to była podstawa.
Młodzież spartańska płci obojga, lądowała więc w stosownych dla nich szkołach, przypominających nasze szkoły mistrzostwa sportowego.

 

Czas na ślub

 

Dorosła panna musiała wyjść za mąż. Oficjalnie dziać się to miało między jej 16 a 20 urodzinami, ale bywało, że i dziewczynki o wiele młodsze musiały zostać żonami.
Na wybór męża kobieta nie miała żadnego wpływu. Decydował o tym ojciec dziewczyny, wybierając jej kogoś, kto jemu odpowiadał.
Kobieta była całkowicie pod władzą ojca, później męża. Gdy nie miała ojca, władzę nad nią sprawował syn lub krewny.
Gdy i tych zabrakło państwo wyznaczało jej opiekuna. To on decydował o jej losie.
Rolą kobiety w małżeństwie i samego małżeństwa greckiego, było płodzenie obywateli i kontynuacja rodu męża.
W tej kolejności – najpierw spełnić obowiązki wobec państwa.
Do małżeństwa i spłodzenia potomków zmuszało obywatela, czyli wolnego mającego prawa obywatelskie mężczyznę, prawo. Miał się ożenić między 25 a 35 rokiem życia. Jeżeli tego nie zrobił płacił kary, był też ośmieszany i nieszanowany.
Mimo swoich wielu dziwactw, Grecy byli monogamistami.
Mąż mógł mieć tylko jedną żonę. Za jej życia nie miał prawa sprowadzać do domu innej kobiety, czy z inną płodzić dzieci.
Co robił poza domem, to już inna bajka, ale opowieści o heterach i sympozjonach, od których pochodzi dzisiejsze słowo sympozjum, zostawię na inny wpis.

 

Panna młoda była uroczyście przeprowadzana do domu męża i tam praktycznie spędzała resztę swojego życia.
Nawet nie w całym domu, a jedynie w jego części przeznaczonej dla kobiet.
Gotowała, tkała, zajmowała się domem i dziećmi, a rodzenie zdrowych dzieci to było jej główne zadanie.
Mowa cały czas o wolnej kobiecie, córce obywatela miasta, bo tylko takie mógł poślubić np. obywatel Aten.

 

Perykles i naginanie prawa ateńskiego.

 

Tylko małżeństwo z taką kobietą dawało mu legalnego potomka.
Tego prawa miasta Greckie, zwłaszcza Ateny, bardzo pilnowały.
Perykles, wielki wódz ateński, był gorliwym zwolennikiem prawa, które nie pozwalało dziedziczyć, ani mieć obywatelstwa dzieciom z małżeństw zawieranych przez obywatela Aten, z kobietami z innych miast.
Później sam musiał się prosić o zrobienie dla niego wyjątku, bo jego syn miał matkę pochodzącą z Miletu, Aspazję.

Milet leży w starej greckiej Jonii, to dzisiejsza zachodnia Turcja.
Tam nie dotarli Dorowie i ludzie zachowali sporo z ducha i obyczajów starej, znanej z opowieści Homera Grecji.
Aspazja pochodziła z dobrej jońskiej rodziny, była wykształcona i miała swoje zdanie.
Dla niej Perykles rozwiódł się z pierwszą żoną.
Dom Aspazji i Peryklesa, to było miejsce spotkań elity ateńskiej V w p.n.e.
Bywał tam Sokrates. Cenił Aspazję.
Złośliwi twierdzili, że to jej zawdzięcza wielki Perykles swoje sławne przemowy.
Nie wiemy jak było, ale wiemy, że Aspazja nie była lubiana w Atenach.

Przełamywała wszystkie ograniczenia, jakie nakładała Grecja lądowa na kobiety.
Była wykształcona, a przecież według Greków kobieta jest ułomna intelektualnie.
Była obca, więc nie musiała się dostosowywać do wszystkich praw jakie miasta, np. Ateny, nakładały na wolne kobiety, pochodzące z rodzin obywateli miasta.
Gorszyła.
By zgorszyć Greka nie trzeba było wiele.
Wystarczyło nie siedzieć cicho w pokoju dla kobiet, zabieranie głosu przez kobiety uznawano za hańbiące.
Wyjście na zewnątrz bez omotania się himationem również gorszyło.
Niewiele tam trzeba było, by kobietę oskarżyć o niemoralne prowadzenie lub nazwać dziwką.

 

 

 

 

Aspazja stanęła przed sądem za bezbożność, była nazywana prostytutką, burdelmamą. Gorszyła twardogłowych ateńskich macho, bo dawała zły – ich zdaniem, przykład, tak jak i Sokrates.
Aspazji dane było umrzeć śmiercią naturalną.
Ceniącemu ją Sokratesowi już nie.

 

 

 

Sparta była pod tym względem nieco normalniejsza. Tam kobiety na przykład mogły normalnie dziedziczyć.
W reszcie Grecji nawet gdy miały coś cennego, to i tak nie mogły tym dysponować. Nic kupić, nic sprzedać.
Robił to za nie ich opiekun.
W Sparcie kobiety czuły się pewniej. Chodziły normalniej ubrane, bez motania się w kilometry szmat.
Nosiły krótkie luźne tuniki. Nawet jak błysnęły kawałkiem ciała, to co z tego?
Żaden dramat.
Ważne, że były zdrowe, sprawne i mogły rodzić zdrowych obywateli.

Kobiety obowiązywał w Grecji bezwzględny obowiązek bycia wierną mężowi.
Za zdradę, mąż miał prawo żonę ukarać, a kochanka najnormalniej w świecie, w majestacie prawa, dopaść i zabić.
Wierna i posłuszna żona w Sparcie, często musiała jednak rodzic dzieci komuś, kto nie był jej mężem. Ot takie spartańskie dziwactwo i dowód męskiej przyjaźni.

Beata

 

---

Uważasz, że artykuł może się komuś przydać – prześlij go dalej.
Chcesz być informowany o nowych wpisach na Podkopie subskrybuj go na maila (w bocznej kolumnie strony).

Pomożesz mi w utrzymaniu i rozwoju Podkopu stawiając mi „kawę” lub zostając Patronem Podkopu.

 

---